తరలివచ్చిన బతుకమ్మ

ప్రతి పండుగనూ పరంపరానుగతంగా ప్రత్యేక శైలిలో, విశిష్ట పద్ధతిలో జరుపుకునే ధార్మిక కార్యాచరణాసక్తుల నిలయమైన తెలంగాణలో అపురూప సోదరీమణులైన జేష్ఠాదేవి, లక్ష్మీదేవిలను కొలుస్తూ, బొడ్డెమ్మ, బతుకమ్మ పండుగలను భక్తి శ్రద్ధలతో, పిల్లా పాపలతో కలిసి మహిళలు జంట పండుగలుగా పక్షం రోజుల తేడాతో నిర్వహించడం అనాదిగా ఆచరిస్తున్న సనాతన సాంప్రదాయం. బతుకునిచ్చే తల్లిని లక్ష్మి, గౌరి దేవిలను అభేదిస్తూ, శక్తికి రూపంగా ఆటపాటల ద్వారా పూజిస్తూ, ఉన్నంతలో రకరకాల పదార్థాలను నివేదిస్తూ, కొత్త బట్టలు, నగలు ధరిస్తూ, ఆడబిడ్డలను ఆహ్వానిస్తూ, కలిసి జరుపుకునే పండగ బతుకమ్మ. బతుకమ్మను పేర్చే విధానం పూజించే తీరును బట్టి, తనను ఆరాధించడానికే శక్తిమాత ఆ రూపాన్ని కోరిందా అని అనిపిస్తుంది. శ్రీ చక్రోపసానం సర్వోతృష్టమైన శక్త్యారాధన విధానాలలో ఒకటి. బతుకమ్మను పేర్చేటపుడు కమలం షట్చక్షికం/అష్టదళ పద్మాన్ని వేసి పేర్చడం అనవాయితీ. శ్రీచక్రం లోని మేరు ప్రస్తానం బతుకమ్మ ఆకారాన్ని పోలి ఉంటుంది. శ్రీచక్రం లోని కుండలినీ యోగ విశేష శక్తిగా బతుకమ్మలో గౌరమ్మను నిలపడం చేస్తారు. ప్రధానంగా తెలంగాణ స్ర్తిలు గౌరమ్మను, లక్ష్మి సరస్వతులుగా త్రిగుణాత్మ స్వరూపిణిగా భావించి పూజిస్తారు. ‘‘శ్రీలక్ష్మి నీ మహిమలూ గౌరమ్మ భారతి సతివయ్యి బ్రహ్మకిల్లాలివై పార్వతి దేవివై పరమేశురాణివై భార్యనైతివి హరునకు గౌరమ్మా అంటూ పాడుకోడవడం విశేషం’’. భాద్రపద అమావాస్య మహాలయ అమావాస్య లేక ఎంగిలిపూల బతుకమ్మగా పిలుస్తూ, ఆనాటితో ప్రారంభించి మహర్నవమితో ముగించబడే బతుకమ్మ పండుగలో ఆటపాటలతో నిర్వహించి పిల్లా పాపలతో మహిళలు తన్మయత్వం పొందుతారు. ప్రతిరోజు వివిధ పిండి వంటలను ఆరగించడం చేత అనారోగ్యంపాలు కాకుండా ఉండేందుకు అర్రెమి పేరుతో ఆరవరోజు సెలవు తీసుకుంటారు. ఇళ్ళలోనే ప్రతిరోజు ఒకరిని మించి మరొకరు పోటీలు పడుతూ గ్రామ పొలిమేరలో, పంట చేలలో, ఇళ్ళలో, పరిసర ప్రాంతాలలో లభ్యమయ్యే తంగేడు, గునుగు, బంతి, గనే్నరు, కట్ల, గోరింట, గుమ్మడి తదితర పూలతో పసుపు గౌరమ్మ దేవతా విగ్రహాన్ని పళ్ళెములలో అందంగా, ఆకర్షణీయంగా పేర్చుతారు. నిత్య నూతన వస్తధ్రారులై సాయంత్రం వేళలో బృందాలుగా పలు రకాల పిండి వంటలతో ఊరి బయయటకు జలాశయాల వద్దకు వెళుతారు. మధ్యలో బతుకమ్మలను ఉంచి వృత్తాకారంలో ఆడుతూ, పాడుతూ లయబద్ధంగా అడుగులేస్తూ పదానికి పదం కలుపుతూ శాస్ర్తియంగా నృత్యం చేస్తారు. వెంట తెచ్చుకున్న తినుబండారాలను ముందుగా నైవేద్యం పెట్టి బతుకమ్మలను నీటిలో నిమజ్జనం గావిస్తారు. అనంతరం పిండి వంటలను తోటివారికి పంచుతూ, పిల్లలతో ఒకే స్థలంలో కూర్చుండి ముత్తయిదులు సామూహికంగా ఆరగిస్తారు. సాయంత్రమంతా ఆహ్లాదకర వాతావరణంలో గడిపి చీకటి పడ్డాక ఇళ్ళకు చేరుకుంటారు. ‘‘చేమంతి వనములో భామలు, చెలియకుంటలోన భామలు, ఓలలాడినారు’’ అంటూ గొల్లభామలు-శ్రీకృష్ణుని పాటలు, ‘‘రాత్రి వచ్చిన సాంబశివుడు ఎంతటి మాయవాడోయమ్మ’’, ‘‘చిత్తూ చిత్తూల బొమ్మ, శివుడీ ముద్దుల గుమ్మ బంగారు బొమ్మ దొరికెనమ్మ ఈ వాడలోన అంటూ శివ పార్వతుల గురించి, బతుకమ్మ బతుకమ్మ ఉయ్యాలో, బంగారు బతుకమ్మ ఉయ్యాలో... ఒక్కేసి పువ్వేసి చందమామ అంటూ బతుకమ్మ గూర్చి, జనకునింటి ఉయ్యాలో అంటూ భూజాతయైన మహాసాధ్వి సీతాదేవి గురించేగాక కలవారి కోడలు కలికి కామాక్షి అంటూ సామాజిక అంశాల సమస్యలపై సైతం జానపద బాణీలో బృందగానం చేసే సాంప్రదాయ గీతాలు మంత్రముగ్ధులను గావిస్తాయి. అన్ని వర్గాలు కలిసి ఆడడంలో మానవ సంబంధాలు, సమిష్టి భావనలు పెంపొందడంతో పాటు, భారత దేశ ఔన్నత్యాన్ని, తెలంగాణ ప్రాశస్త్యాన్ని తెలిపే సాంస్కృతిక వారసత్వం తరతరాలుగా కొనసాగుతున్నది. కౌటుంబిక, చారిత్రక, పౌరాణిక, సంబంధ బాంధవ్యాల, సామాజిక అంశాలతో ఉన్న జానపద పాటల వల్ల అపురూప సాహిత్యాన్ని, వారసత్వాన్ని భావి తరాలకు అందించడం జరుగుతున్నది. కుల, మత, వర్గ, పేద, ధనిక భేదాలు లేకుండా, సమిష్టిగా, సామూహికంగా ప్రకృతి ఆరాధనలో భాగంగా జరుపుకునే బతుకమ్మ పండుగ, చర్విత చర్వణంలా సాగుతున్న నిత్య లౌకిక జీవనంలో ఒకింత మార్పు తెస్తూ, నూతనోత్సాహాన్నీ, సోదర భావాన్ని, అలౌకిక ఆనందాన్ని అన్నింటిని మించి సామూహిక భాగస్వామ్యాన్ని పెంపొందించగలదనే పరిపూర్ణ విశ్వాసంతో బతుకమ్మ వేడుకలను మహిళలు ఆనందోత్సవాలతో పాల్గొంటున్నారు.