ఒకప్పుడు పట్నంలో కూడా ప్రతి దినం కొన్ని గంటలపాటు కరెంటు ఉండేది కాదు. పల్లెల్లోనయితే ఎన్ని గంటలసేపు ఉంటుందో చెప్పగలిగితే గొప్ప! పల్లెలకు కూడా పంటల పేరున కరెంట్ ఇస్తామంటున్నారట. పట్నమంటే పెద్దలంతా ఉండి వ్యవహారం నడిపే చోటు. ఎక్కడ కరెంటు పోయినా అక్కడ పోవడానికి వీలు లేదు. అక్కడ అంతా వెలుగే. నీడలు ఉండకూడదు. నేను రాజధాని ఢిల్లీలో ఉండగా డిప్లొమేటిక్ ఏరియా పక్కన ఉండే వాడిని. ఊరంతా కరెంటు పోయినా సరే అక్కడ మాత్రం పోయేది కాదు. గొప్పవారికి చీకటితో పని లేదు. వాళ్లకు బతుకంతా వెలుగే.
వెదకగలిగితే నీడల్లోనూ, చీకట్లోనూ అందం ఉందనే సంగతి అందరం మరిచిపోయాం. చిన్నప్పుడు నూనె దీపాలుండేవి. అంతకు ముందు ఉండే ఆముదం దీపాల కంటే నేలలోంచి బయటకు వచ్చిన మట్టినూనె దీపాలు మేలనిపించింది. అప్పట్లో ఇప్పటిలాగా పగలూ, రాత్రీ తేడా తెలియకుండా చిటుక్కుమని ‘లైటు’ వేసుకుని నీడలు లేకుండా బతకడం అప్పట్లో తెలిసేది కాదు. బుడ్డి దీపం ముట్టించిన తర్వాత ఉండేది వెలుతురా చీకటి కూడానా? చెప్పడం కష్టంగా ఉండేది. ఏం చూడాలన్నా కళ్లు చికిలించాల్సి వచ్చేది. చదువు కూడా వాటి ముందే కొనసాగేది. ఇంట్లో ప్రతి గదిలోనూ కోడిగుడ్డు దీపాలు మాత్రమే ఉండేవి. కోడిగుడ్డుతో దీపాలు పడతారని ఎవ్వరికీ అనుమానం రాకూడదనే. ఆ దీపాల బుడ్డీలు, కోడిగుడ్డు ఆకారం కంటే కొంచెం పెద్దగా ఉండేవి. చిన్న అక్షరాల అపరాధ పరిశోధన నవలలను కూడా నేను అటువంటి కోడిగుడ్డు దీపాల దగ్గర చదువుకున్నాను. వంట ఇంట్లో, భోజనాల శాలలో వెలుతురు వచ్చేటట్టు ఒక కందిలీ ఉండేది. వృద్ధులు కందిల్ అంటే దీపం అని అర్థం. ఇది కొంచెం పెద్ద దీపం. దీన్ని హరికేన్ లాంతరు అంటారు. అది కూడా నిజానికి అంతంత వెలుగే. అందరి భోజనాలు అయ్యేదాకా అది అక్కడే ఉంటుంది.
నిజానికి చేయవలసిన రాచకార్యాలన్నీ పగలలుండగానే చక్కదిద్దుకోవడం, పొద్దుగూకిన తర్వాత, విరామంగా కాలం గడపడం అప్పటి పద్ధతి. ఇంత ఉడకేసుకుని తినడం, చేతనయినంత త్వరగా పడకేయడం అప్పటి కార్యక్రమం. ఆ చీకటి లాంటి వెలుతురులో అంతకన్నా చేయవలసిన పనులు ఏవయినా ఉంటే అవి సరదాకూ, ఉల్లాసం కొరకు చేయవలసిందే. ఊరికే కూచుని ముచ్చట్లు చెప్పుకోవడం మొదలు భజన, పాట, ఆట మొదలయిన కాలక్షేపం కార్యక్రమాలకు అనువయిన సమయం రాత్రిలో మొదటి భాగం. మంచి వెలుతురులో చదువుకోవాలంటే దాని ముందుకే చేరాలి. ఇక వీధుల్లో దీపాలు ఉండేవి కాదు. వెనె్నల రోజులయితే, ‘వెనె్నల-నీడ’ ఆట, ‘వెనె్నల కుప్పల’ ఆట సాగుతుంది. అమావాస్య పక్షమయితే ముడుచుకు పడుకోవడమొక్కటే ఆట. కొంచెం ధైర్యం చేసి ఆ గుడ్డి చీకట్లో బయటకు వెడితే దృశ్యం చాలా బాగుండేది. కరెంటు దీపాలు ఆ అందాలను దొంగిలించేశాయి. ఇప్పుడంతా పట్టపగలే! అందుకే కరెంటు పోయినప్పుడు ఉండే చీకటిని ఎవరూ ఇష్టపడటంలేదు.
సంధ్య వేళలు రెండూ ఎర్రగానే ఉంటాయి. అయితే రెండింటిలోనూ తేడా ఉంది. పొద్దుటి ఎరుపులో నుంచి పసుపురంగు పుడుతుంది. నేనున్నానంటూ వెలుగు వస్తుంది. నీడలు వస్తాయి. నిజాలు బయటపడతాయి. మరో కొత్తరోజు మొదలవుతుంది. కానీ సాయంత్రం పరచుకునే ఎరుపు సంగతి మరో రకంగా ఉంటుంది. అది నెమ్మదిగా నీడలను మాయం చేస్తుంది. చీకటిని పరిచయం చేస్తుంది. అదీ నెమ్మదిగానే! ఆ చీకటి మనతో దోస్తీ చేస్తానంటూ చేయి చాపుతుంది. చల్లగా వెన్ను నిమురుతుంది. నిద్ర పుచ్చుతుంది. కాలమంటే ఏమిటో తెలియని పాతకాలం మానవుడు, చీకట్లో ఇంకేమీ చేయలేకనే రాత్రి నిద్రపోవడం మొదలు పెట్టాడు. మనం ఇప్పుడు తెలివిమీరి తెల్లవార్లూ పని చేయడం నేర్చుకున్నాం! సహజంగా ప్రకృతిసిద్ధంగా వచ్చే చీకటి, వెలుతురూ నెమ్మదిగా వస్తాయి. మీటలతో వచ్చేవి మాత్రం హఠాత్తుగా వస్తాయి.
ఎన్నిసార్లు అనుకున్నా మళ్లీ దొరకని అందం, జొన్నలు చల్లినట్లు నక్షత్రాలు కనిపించే ఆకాశం! చీకటి పోయింది. దానితోమాటే ఆకాశం అందాలూ మాయమయినాయి. పగలంతా ప్రపంచతంత్రం నడుస్తుంది. రాత్రి నడిచేది రమ్యమైన తంత్రం. లేదా రహస్య తంత్రం! మెదడుకు పనిచెప్పే పనులు. సాహిత్య, కళా జగత్తుకు సంబంధించిన కార్యక్రమాలకు ఈ చీకటి పొద్దుకన్నా మించిన సమయం మరొకటి లేదు. ఇంత వెలుగుల కాలంలోనూ, ఒక నాటకం, సినిమా, సంగీత కచేరీ నడవాలంటే సాయంత్రం కావల్సిందే. అంతా వచ్చి చేరిన తర్వాత దీపాలు ఆర్పి చీకటి చేయవలసిందే. ఆ చీకటి జరగబోయే కార్యక్రమానికి మన మనస్సుల్లో ఒక వాతావరణాన్ని తయారుచేస్తుంది.
పాత కాలంలోనయినా అమ్మమ్మ కథల నుంచి మొదలు అన్ని రకాల కళా రూపాలకు అనువయిన కాలం రాత్రిలో తొలిజాము. ఆ చీకట్లోనే మనసు పంచుకున్న జంటలు, భయం భయంగానే ఒకచోటు చేరి మాటలూ పంచుకునేది. అదంతా చీకటి సమయం. నీడల కాలం. ఈనాటి మీటల కాలంలో నీడలకు తావులేదు. సినిమాల్లో, టెలివిజన్ కథల్లో నీడలుండవు. అంటే అదంతా నిజం కాదని సూచన. అన్యాయంగా నిజం జీవితంలో కూడా నీడలు లేకుండా పోతున్నాయి. నీడలతోనే కాలం కొలతలు వేసుకున్నారు. ఒకప్పటి సన్ డయల్, జంతర్ మంతర్‌లు అందుకు ఉదాహరణలు.
వెలుతురు లాంటి చీకటి, వెలుతురు కలిసిన చీకట్లో నీడలు ఒకటి కాక లోతులూ తెలుస్తాయి. చిత్రపటంలో లోతులు తేవడం కోసం చీకటిని ఆశ్రయించే, నీడలను సృష్టించే కళాకారులు ఈ సంగతిని అంగీకరిస్తారు. వెలుగులో దృశ్యం, ఫ్లాష్ వేసి తీసిన ఫొటోలో చదునయిపోతుంది.
దక్షిణ భారతదేశపు గుడులలో ఇప్పటికీ చీకటిని నిలబెడుతున్నారని చాలామంది గమనించారు. బయట ఇంటి అలంకరణలు, దీపాలు ఉన్నా, గర్భగుడిలో చమురు దీపాలు, నెయ్యి దీపాలు మాత్రమే మినుకు మినుకు మంటుంటాయి. ఆ మసక వెలుతురులో భక్తునికి కనిపించీ, కనిపించని దేవుడు. నిజంగా ఆస్తినాస్తి విచికిత్సను కలిగిస్తాడు. నక్షత్రాల హోటళ్లల్లోనూ ఇదే పద్ధతి! బయటంతా వెలుగుల పండుగయినా తిండి తినే చోట మాత్రం చీకటి! అంటే అది అందమనే గదా!
ఎంతమంది గమనించారో తెలియదు కానీ, సినిమాలలో నీడలు కనిపించవు. అక్కడి వెలుగంతా అసలు వెలుగు కాదు. కృత్రిమమైనది. అందులో నీడలకు చోటు లేదు. మరీ ఎక్కువ వెలుగు ఏర్పాటు చేసి అందులో చీకటి సృష్టించాలని ప్రయత్నిస్తారు. టీవీ షూటింగ్‌లో వరుసగా మూడు రోజులు కూర్చుంటే ముఖం నల్లగా మాడిపోయేది. మనకు అది అలవాటు లేని వ్యవహారం. అందునా భారీగా మేకప్ కూడా వేసుకునే పద్ధతి లేదు. సినిమా వాళ్లు కావాలనే ఎక్కువ మేకప్ వేసుకుంటారు. కనుక వాళ్ల చర్మం బహుశా రక్షింపబడుతుంది.
వెలుగు నీడలు గురించి ఆలోచిస్తూ ఉంటే ఒక కథ గుర్తుకు వచ్చింది. నక్క ఒకటి పొద్దునే్న వేటకు బయలుదేరింది. ఉదయం కనుక దాని నీడ నిటారుగా కనిపించింది. ఇవాళ కనీసం ఒక ఏనుగు అయినా కావాలి నేను తినడానికి అనుకున్నది నక్క. మధ్యాహ్న సమయంలో ఏనుగు కాదు కదా ఎలుక కూడా దొరకలేదు. ఆకలి మాత్రం మండుతున్నది. సూర్యుడు నడినెత్తిన ఉన్నాడు. ఇప్పుడు తన నీడ చూస్తే అది పొట్టిగా ఉంది. అసలు లేనట్టుంది. ఇంత ఆకలి ఉన్నా నాకు తిండి ఎంత కావాలి అని నక్క ఆశ్చర్యపోయింది. నీడలు మనిషిని మప్పగిస్తాయి.
చూడు చూడు నీడలు, నీడలు పొగ మేడలు అన్న పాట బహుశా పెద్ద కవి ఎవరు రాశారు. నీడను ఉండవు. కానీ కనిపిస్తాయి. అవి మారుతుంటాయి. మనం ఉన్న చోటును బట్టి వాటిని గుర్తించాలి. దీపంలో నీడలు కదలాడుతాయి. పగటి నీడలు పద్ధతిగా ఉంటాయి.
అందరికీ వెలుగు మీద ప్రేమ ఎక్కువ అయినట్టు కనబడుతుంది. నేనేమో ఇంటిపైకప్పులో ఏర్పాటు చేసిన లైట్లలో బల్బులు తెచ్చిపెట్టాను. కానీ గోడ మీద ఎల్‌ఇడి ట్యూబ్‌లైట్లు ఏర్పాటు చేశారు. ఆ ట్యూబ్‌లైట్ వెలిగిస్తే ఇల్లు ఇంటిలోని బట్టలు అందంగా కనపడతాయి. నాకు మరీ వెలుగు అంటే ఇష్టం లేదు. చీకటిని ఇష్టపడే మనిషిని. ఇక ఈ మధ్యన హైదరాబాద్ నగరంలో సైన్‌బోర్డులు ఏర్పాటు చేస్తున్నారు. వాటి వెలుగుతో వీధి వీధి మొత్తం వెలిగిపోతున్నది. మా ఇంటి నుండి మెయిన్‌రోడ్డుకు వెళితే ఎదురుగా ఒక కొత్త హోటల్ పెట్టారు. ఆ పక్కన ఒక చెప్పుల దుకాణం ఉంది. అవి రెండూ కలిసి స్ట్రీట్‌లైట్ల అవసరం లేకుండా చేస్తున్నాయి. ఇటువంటి లైట్లు నగరమంతా ఎక్కడ చూసినా కనపడుతున్నాయి. హైదరాబాద్ అదేదో లాస్‌వెగాస్ లాంటి వెలుగు నగరంగా మారిపోయింది. ఈ వెలుగులో నీడలు అస్సలు ఉండవు.
ఏ రంగు లేకుంటే నలుపు మిగులుతుంది. నలుపు అంటూ ఒక వేరు రంగు లేదు. అచ్చంగా అలాగే, వెలుగు లేకుంటే చీకటి మిగులుతుంది. చీకటి అనే ఒక పద్ధతి లేదు. వెనుకకు తిరిగి చూస్తే, ఎక్కడా వెలుగు కనిపించడం లేదు. గుండె మండింది. ఎటు చూసినా గతం కనిపించడం లేదు అని నేను కవిత అలాంటిది ఒకటి రాసుకున్నాను. అందరికీ ముందుచూపే కానీ, గతం గురించి పట్టడంలేదు. గతం అంతా చీకటి కాదు. గతం వెలుగులోనే మనం ముందుకు సాగుతున్నాను. ముందు ముందు మరింత వెలుగు సాధిస్తామేమో. కానీ వెలుగుకన్నా చీకటి ప్రాముఖ్యం ఎక్కువగా ఉందని నాకు అనిపిస్తుంది. చీకటిని అలవాటు చేసుకోవాలి. చీకటిలో చిన్న దీపం పెట్టాలి. చీకట్లో దారి వెతకాలి. చీకటిలో చూడగలగాలి. చిన్నపిల్లకు చీకటిని చూపించి బూసి ఉందని ఏనాడూ చెప్పకూడదు.
నిజానికి చీకటి కళ్లకు అలవాటవుతుంది. కొంతసేపటికి చీకట్లో కూడా చూడగలుగుతాము. కనీసం వస్తువులు చూచాయగానైనా కనిపిస్తాయి. తెలివి విషయంలో మాత్రం ఈ పద్ధతి పనికిరాదు. అజ్ఞానం అనే చీకటిలో నుంచి అందరూ వెలుగులోకి రావాలి. అప్పుడే చీకటి వెలుగుల మధ్య తేడా తెలుస్తుంది.