స్వాధ్యాయ సందోహం

సరే, వర్ణాలు నాలుగే అయితే దానికి ప్రమాణమేది? అంటే భగవంతుని విరాట్ స్వరూపాన్ని వేదం ఒక మానవుడుగా, ఒక మానవ సమాజంగా భావించింది. దానిని నాలుగు భాగాలుగా చూపింది. అవే శిరస్సు, బాహువులు, ఊరువులు (తొడలు), పాదాలు. ఈ అన్నీ కలిసినపుడే ఒక పరిపూర్ణ మానవుడవుతాడు. అట్లే సమాజంలో విడిగా ఉన్న భాగాలన్నీ కలిసినపుడే ఒక పరిపూర్ణ సమాజమవుతుంది. దీనికి ప్రతిరూపమే ఈ ‘బ్రాహ్మణో-స్య...’అన్న మంత్రం. మానవుని గుణ-కర్మ-స్వభావానుసారంగా మానవ సమాజం నాలుగు భాగాలు. వానిని ప్రతీకలుగా తీసుకుని స్మృతికారులు వర్ణాలు నాలుగు అన్నారు. వారికి ప్రమాణం ఈ మంత్రమే.
***
దాత కాని వాని ఇల్లు ఇల్లే కాదు
న స సఖా యో న దదాతి సఖ్యే సచాభువే సచమానాయ పిత్వః
అపాస్మాత్ప్రేయాన్న తదోకో అస్పిృణంతమన్యమరణం చిదిచ్ఛేత్‌॥ ॥
- ఇంకాఉంది