శ్రీకాళహస్తీశ్వరా!

నిను సేవింపగ నాపదల్పొడమనీ, నిత్యోత్సవం బబ్బనీ
జనమాత్రుండననీ, మహాత్ముడననీ, సంసార మోహంబుపై
కొననీ, జ్ఞానము గల్గనీ, గ్రహగతుల్ కుందింపనీ, మేలు వ
చ్చిన రానీ, యవి నాకు భూషణములే శ్రీకాళహస్తీశ్వరా!
భావం: ఈశ్వరా! నేను నిన్ను సేవిస్తుండగా, నాకు కష్టాలు రానీ, సుఖాలు రానీ, నన్ను లోకము సామాన్యుడననీ, గొప్పవాడననీ, సంసార వ్యామోహము కలుగనీ, జ్ఞానమే కలుగనీ, గ్రహచారము నన్ను క్రుంగదీయనీ లేక మంచి చేయనీ, అవి అన్నీ నాకు ఆభరణములు వంటివే అవుతాయి. నీ పాదసేవ చేస్తున్న నాకు నీ అనుగ్రహములుగానే కనిపిస్తాయి.
ఏ వేదంబు బఠించె లూత? భుజగం బే శాస్తమ్రుల్సూచెఁ దా
నే విద్యాభ్యసనం బొనర్చెఁగరి; చెం చే మంత్ర మూహించె? బో
ధా విర్భావ నిదానముల్ చదువులయ్యా? కావు; నీ పాదసం
సేవాసక్తియె కాక జంతు తతికిన్ శ్రీ కాళహస్తీశ్వరా!
భావం: ప్రాణికోటికి మోక్షము కలుగుటకు నీ పాదాలు సేవించు భక్తి ఒక్కటే కారణంగానీ, చదువులెన్ని చదివినా జ్ఞానమును, మోక్షమును కలిగించునా? ఎంతమంది చదివినవారు లేరు? వారందరికీ జ్ఞానము కలిగిందా? మోక్షము కలిగిందా? నీ దయతో మోక్షము పొందిన సాలెపురుగు ఏ వేదము చదివింది? పాము ఏ శాస్తమ్రులు పఠించినది? ఏనుగు ఏ విద్యలు నేర్చుకొంది? ఎరుకలవాడు ఏ మంత్రజపము చేశాడు. ముక్తి పొందటానికి చదువులే కారణమైనవా?
కాయల్గాచె వధూ నఖాగ్రములచేఁ గాయంబు, వక్షోజముల్
రాయన్రాపడె ఱొమ్ము, మన్మధ విహరక్లేశ విభ్రాంతిచే,
ప్రాయంబాయెను, బట్టగట్టెఁదల, చెప్పన్ రోత సంసారమేఁ
జేయంజాల విరక్తుఁ చేయఁగదవే శ్రీకాళహస్తీశ్వరా!
భావం: ఈశ్వరా! స్ర్తిల గోళ్ళాగాట్లతో నా శరీరము కాయలు కాచింది. వారి స్తనముల రాపిడితో నా రొమ్మురాయిలా గట్టిపడిపోయింది. మన్మధ క్రీడల మీద వ్యామోహంలో పడి వయసు గడిచిపోయింది. తల బట్టతలై వెంట్రుకలు రాలిపోయినవి. ఇలా చెప్పుకొంటూ పోతే చాలా ఉన్నాయి. ఇపుడు ఈ సంసారం అంటే అసహ్యం కలుగుతుంది. ఇక నాకు పరిపూర్ణ వైరాగ్యము కలిగించి భవబంధ విముక్తున్ని చేయి.
నినే్న రూపముగా భజింతు మదిలో, నీ రూపు మోకాలో? స్ర్తి
చన్నో? కుంచమొ? మేక పెంటికయొ? రుూ సందేహాముల్మాన్పి, నా
కన్ను లన్ఖవదీయమూర్తి సగుణాకారంబుగాఁ జూపవే
చిన్నీ రేజ విహారమత్త మధుపా! శ్రీకాళహస్తీశ్వరా!
భావం: ఈశ్వరా! మోకాలో, స్ర్తి స్తన్యమో, కుంచమో, మేకపెంటియో నీ రూపము ఏదని నమ్మి భావించి సేవింతును? నా రుూ అనుమానాలన్నీ పోగొట్టి నీ సుగుణమూర్తిని నాకు చూపించి ధన్యుడిని చేయుము.

హితవాక్యం

అనంత శాస్త్రం బహు వేదితవ్యం
అల్పశ్చ కాలో బహవశ్చ విఘ్నాః
యత్సారభూతం తదుపాసితవ్యం
హంసో యథా క్షీ రమిహాంబుమిశ్రమ్
అది విష్ణుశర్మ మూటగట్టిన వరహాల మూట...
అనగనగా దక్షిణాదిన ఒక జనపదం ఉండేది. దాని పేరు మహిలారోప్యం. దానికి ‘అమరశక్తి’ రాజు. ఆయనకు ముగ్గురు కొడుకులు. వారు వెంపలి చెట్టుకు నిచ్చెన వేసేటంతటి పరమ మూర్ఖులు. కాని కాలం ఆగదు కదా! వారికి యుక్త వయస్సు వచ్చింది. ‘‘విద్యాగంధం లేని తన కుమారులు తన తర్వాత వారసులెలా కాగలరు?’’ అని రాజుకొక సమస్య అయింది. వివేకహీనులై తన పుత్రులను తలచుకొని తలచుకొని వ్యథాభరిత హృదయంతో అమరశక్తి తనకు ఆప్తుడైన మంత్రి ‘సుమతి’ని ఒక ఉపాయం చెప్పమని అడిగాడు. అప్పుడు సుమతి సకల శాస్తప్రారంగతుడైన విష్ణుశర్మ ఒక్కడే రాజకుమారుల్ని వివేకవంతులుగా తీర్చిదిద్దగలడని తెలిపారు. ఆ అభ్యాసానికి సులువైన మార్గాన్ని కూడా యిలా సూచించాడు.‘‘ఏ శాస్తమ్రైనా అనంతమైనది. లోకంలో తెలుసుకొనవలసినది చాలా ఉంది. కాని మనకున్న కాలం అంటే వయస్సు చాలా తక్కువ. అందునా అనేక విఘ్నాలు. కాబట్టి నీటితో కూడిన పాలను గ్రహించు హంసలాగా శాస్త్రాల సారాన్ని మాత్రం గ్రహించాలి. వివేకవంతుడు కావాలి’’. ఈ మార్గంలోనే విష్ణుశర్మ సకల శాస్త్రాల సారాన్ని కథల రూపంలో రాజకుమారులకు అందించాడు.ఆ ‘పంచతంత్ర’ కథలే ప్రపంచ సారస్వతాకాశంలో విమలతారకలై వెలుగుల్ని వెలారుస్తున్నాయి. -వ్యాఖ్యాత: డి.ఎన్.దీక్షిత్

భారతీయమార్గము మాసప్రతిక (1987 జనవరి) నందు ప్రచురితమైన హితవాక్యాలు - వ్యాఖ్యాత - డి.ఎన్.దీక్షిత్
ప్రచురణ - శ్రీ శంకర సేవాసమితి (రిజి), శ్యామలానగర్, గుంటూరు - 522 066.