బిహార్ (ఒకప్పుడు కపిలవస్తు రాజ్యం)లోని (బోధ్) గయలో గల ‘బోధి వృక్షం’ సందర్శించేందుకు బౌద్ధమతస్తులు తరలివస్తుంటారు. ముస్లింలకు ‘మక్కా’, క్రైస్తవులకు జెరూసలెం ఎలాగో బౌద్ధం ఆచరించేవారు ‘బోథ్‌గయ’ను అంత పవిత్రంగా భావిస్తారు. రెండున్నర వేల ఏళ్ల క్రితం సిద్ధార్థుడు ఈ వృక్షం కిందనే కూర్చుని ‘్ధ్యనం’ చేయగా ‘జ్ఞానోదయ’మైంది కాబట్టి ఆ ప్రాంతాన్ని, ఆ చెట్టును పవిత్రంగా భావిస్తారు.

‘‘రాజ్యం వీరభోజ్యము.. పరాక్రమశాలియె భారతీయ సామ్రాజ్యమునేలజాలు’’- అని ‘మహాభారతం’లో ఓ పద్యం ఉంది. వీరుడంటే ఎవరు? ఎంత ఎక్కువమందిని చంపితే అంత గొప్ప వీరుడు. అంటే రథ గజ తురగ పదాతి దళాలను సమకూర్చుకొని ఇతరులను చంపి భూమిని ఆక్రమించుకున్నవాడే రాజు. ప్రాచీన కాలంలో యుద్ధాలన్నీ ఇలాగే జరిగాయి. విదేశాల్లోనూ ఆయుధమున్నవాడిదే రాజ్యం. రక్తపాతం అపరిమితంగా చేసినవాడే రాజు.

భవిష్యత్ తరాల కోసం సహజ వనరులను మిగిల్చే ‘సుస్థిర అభివృద్ధి’ భావనకు ప్రపంచ దేశాలు కృషి చేయాలని నార్వే ప్రధాని బ్రాంట్ లాండ్ అధ్యక్షతన 1987లో జరిగిన ‘ఐక్యరాజ్యసమితి ప్రపంచ వాతావరణ సదస్సు’లో తీర్మానించారు. అయితే, నేడు మానవ కార్యకలాపాలు సహజ వనరుల వినాశనానికి దారితీస్తూ, పర్యావరణ సమతుల్యతను దెబ్బతీస్తున్నాయి. భూమి అనేది సహజ వనరుల గని. విశ్వంలో అనేక జీవజాతుల మనుగడకు అనుకూలత కలిగిన ఒకే ఒక గ్రహం భూమి.

ప్రజాస్వామ్యంలో ప్రజలే ప్రభువులు. అలాగని ప్రజలు విచ్చలవిడితనంతో వ్యవహరించేందుకు వీల్లేదు. ముందుగా ఏర్పరచుకున్న నియమాలు- నిబంధనలు, మర్యాదలు- మన్ననలను ఆదరించాలి. అప్పుడే దానికి అర్థం.. ప్రజాస్వామ్యానికి పరమార్థం. దీనే్న బాధ్యత అంటారు. నేనొక్కడినే ఓటేయకపోతే ఏమవుతుందన్నట్టుగానే నేనొక్కడినే బాధ్యతను నిర్వర్తించకపోతే ఏమవుతుంది? నేనొక్కడినే క్రమశిక్షణను పాటించకపోతే, నిబంధనలు అతిక్రమిస్తే ఏమవుతుంది?